کارشناسان می گویند ممکن است موسیقی به دلیل شکل تکامل بشر تکامل اینگونه در ذهن ماندگار بشود.

گاهی اوقات موسیقی از سرما بیرون نمی رود. همه این موضوع را وقتی یک ملودی در ذهن مرتب تکرار می شود تجربه کرده اند. اخیرا این اتفاق برای ریتو چترجی گزارشگر علمی بی بی سی هم افتاده و او به دنبال دلیل این موضوع رفته است :

دکتر ویکی ویلیامسون، روانشناس موسیقی که چند سال پیش مطالعه درباره این موضوع را شروع کرده می گوید: " حجم کم تحقیقاتی که پیرامون این موضوع شده باور نکردنی است چون این اتفاق دست کم برای من بارها افتاده بود."

دکتر ویلیامسون که متخصص حافظه در کالج گلداسمیت لندن است متوجه شده که دانشمندان برای توضیح این پدیده عبارت های متفاوتی را مثل :" موسیقی چسبنده، سندروم موسیقی گیر" یا "کرم گوش" به کار می برند.

دکتر ویلیامسون با همکاری برنامه صبحگاهی شان کیونی در شبکه ۶ موسیقی بی بی سی تحقیقی را شروع کرد. در این برنامه از شنوندگان خواسته شد که بگویند صبح ها که از خواب بیدار می شوند چه آهنگی در ذهنشان مرتب تکرار می شود.

یک نظرسنجی اینترنتی نیز پیرامون این موضوع در وب سایتی مختص آن آغاز شد.

اطلاعات جمع آوری شده نتایج شگفت انگیزی داشت. دکتر ویلیامسون می گوید: "از ۱۰۰۰ ترانه ای که در پایگاه داده های ما جمع شده بود تنها شش آهنگ بیش از یک بار تکرار شده بود. در واقع این پدیده بسیار فردی است و پاسخ ها بسیار نامتجانس است."

دکتر ویلیامسون بیش از ۲۵۰۰ ترانه را که ویژگی "کرم گوش" بودن دارند و در ذهن افراد تکرار می شوند در پایگاه داده های خود جمع آوری کرده و علیرغم این تعداد، ترانه ها کماکان نامتجانس هستند، مگر در مواردی که یک فیلم سینمایی یا برنامه تلویزیونی پر طرفدار می شوند.

دکتر ویلیامسون می گوید: "در این مواقع به یک باره پنج یا شش نفر ترانه یا آهنگ فیلمی را که به تازگی دیده اند در این طبقه بندی می گنجانند."

وی چند عامل محرک را که ظاهرا باعث می شود ترانه ها جای خود را در ذهن افراد بازکنند شناسایی کرده است.

اولین عامل بودن در معرض ترانه است، یعنی شخص به تازگی ترانه را شنیده است.. عامل دیگر شنیدن مرتب یک آهنگ است که احتمال نرفتنش از ذهن را بالاتر می برد و باعث می شود از ذهن نرود.

اما گاهی یک ترانه بدون آنکه تازگی ها شنیده باشیم مرتب در سرمان تکرار می شود. در این صورت ممکن است عامل اصلی عنصری در اطرافمان باشد.

دکتر ویلیامسون تجربه اخیرش را که در دفتر کارش رخ داده اینطور توضیح می دهد:

"در دفتر کارم متوجه جعبه کفشی شدم که روی آن نوشته بود "سرنوشت". ذهن من چرخید و چرخید تا اینکه نهایتا به ترانه "سرنوشت" جورج مایکل رسید. یک روز و نیم این ترانه در ذهنم بود و رهایم نمی کرد."

بالاخره دکتر ویلیامسون جعبه کفش را از دفترش بیرون انداخت.

استرس یک عامل دیگر است.

در نظرسنجی اینترنتی دکتر ویلیامسون زنی نوشته ترانه ای با عنوان "باناناراما" اولین بار وقتی که ۱۶ ساله بوده، موقع امتحان در ذهنش گیر کرد.

به گفته دکتر ویلیامسون " هنوز هم در هر برهه از زندگی این زن، وقتی که دچار استرس ازدواج، زایمان و غیره می شود، همین آهنگ به سراغش می آید."

فرضیه های زیادی هست که می تواند علت این پدیده را توضیح دهد.

دکتر ویلیامسون می گوید "کرم گوش" ممکن است بخشی از پدیده ای به نام "حافظه غیرارادی" باشد، همان بخشی که باعث می شود اشتیاق خوردن چیزی که به آن فکر کرده اید در شما برانگیخته شود. مثل هوس یکباره خوردن ساردین برای شام و یا فکر کردن به دوستی که سال ها او را ندیده اید."

تکرار این پدیده با موسیقی از نظر او می تواند چند دلیل داشته باشد: " اول اینکه موسیقی می تواند به شیوه های مختلف کدگذاری شود، چیزی که ما نام آن را محرک چند حسی گذاشته ایم. این به ویژه وقتی مصداق دارد که شما موسیقی دانید چرا که می دانید چطور موسیقی را برای نواختن کد گذاری کنید، اینکه روی کاغذ به چه شکل خواهد بود و به گوش چگونه ."

"دوم اینکه موسیقی اغلب به شیوه ای کاملا شخصی و احساسی کدگذاری می شود و وقتی که چیزی کد احساسی و معنای شخصی داشته باشد بهتر به خاطر می آید."

کارشناسان دیگر می گویند ممکن است موسیقی به دلیل شکلی که بشر تکامل پیدا کرده اینگونه در ذهن ماندگار بشود.

دانیل لویتین از دانشگاه مک گیل در مونترال می گوید: "ذهن بشر مدتهای درازی مجبور بود اطلاعات را به خاطر بسپرد. اطلاعاتی مثل اینکه چاه آب کجاست، چه غذاهایی سمی هستند و چطور از زخم مراقبت کنیم که عفونی نشود."

چیزی حدود ۲۰۰ هزار سال از عمر انسان می گذرد اما خط مکتوب تنها ۵۰۰۰ سال پیش ابداع شده است. بنابراین انسان در بخش عمده ای از تاریخ تکاملش همه چیز را به خاطر می سپرده است.

این کار امروز هم در کشورهایی که فرهنگ شفاهی قوی دارند ادامه دارد.

به گفته آقای لویتین ترکیب ریتم، ملودی و قافیه ابزاری را در اختیار انسان قرار می دهد که به خاطر سپردن ترانه را از به خاطر سپردن جملات عادی ساده تر می کند.

به گفته او بیشترین سئوالی که مردم از او می پرسند این است که "چطور می توان این کرم گوش را متوقف کرد."

توصیه آقای لویتین این است: " به یک آهنگ دیگر فکر کنید به این امید که ترانه اول را از میدان به در کند."

دکتر ویکی ویلیامسون در حال حاضر به دنبال بهترین راه رها شدن از شر "کرم گوش" است. او می گوید ساختار یک ملودی ممکن است در توانایی پاک کردن یک ترانه دیگر از ذهن نقش داشته باشد.

او در عین حال به دنبال این است که آیا استراتژی ها معمول روزانه مثل دویدن یا حل کردن جدول به این موضوع کمک می کنند یا نه.

هر دوی این کارشناسان اتفاق نظر دارند که رها شدن از آهنگی که در ذهن تکرار می شود آرامش بخش است. اما ممکن است آهنگ دومی که ترانه اول را از ذهنتان پاک می کند خود جایگزین ترانه اول شود.